Over wiskunde A vwo kwamen relatief de meeste klachten binnen. In totaal 13.000 van de 20.000 deelnemende scholieren belden de klachtenlijn. “Dat is 60 procent. Echt heel erg veel’’, zegt coördinator Myriam van de Wiel van het LAKS. Zij begrijpt de klagers wel. “Het examen was heel anders dan voorgaande jaren. Heel taaltechnisch met veel economische begrippen.” Totaal anders dan de oefenexamens uit de voorgaande jaren die de scholieren hadden voorbereid. “Vervelend”, vindt de coördinator. “Juist dit jaar was het belangrijk dat de examens in lijn waren met het oefenmateriaal omdat leerlingen door corona veel minder lessen hebben gehad. Dan is het balen dat dit examen zo erg afwijkt.”

 

Ook over aardrijkskunde havo en vwo kwamen veel klachten binnen. “Dit jaar werd geëxperimenteerd met een soort katern waarin de belangrijkste kaarten stonden”, zegt Van de Wiel. Voorgaande jaren mochten scholieren een atlas van de school gebruiken bij het examen. Omdat er twee atlassen in omloop zijn – de Grote Bosatlas en Alcarta - maar de ene atlas meer informatie geeft dan de andere, werd dat katern ingevoerd. “Anders zou het niet eerlijk zijn.” Maar dat katern viel niet in de smaak. “Scholieren hadden allemaal losse bladeren in groot formaat op hun bank. Dat werd erg onoverzichtelijk.”

 

Het LAKS biedt voor al die klachten niet alleen een luisterend oor, maar gaat er vervolgens ook mee aan de slag. Als een examen klachten oplevert, bespreekt het LAKS dat met de opstellers en uitvoerders van de examens; het College voor Toetsen en Examens (CvTE) en Cito. “Elke dag maken we een rapportage welke klachten eruit springen en welke eventuele fouten in de examens staan. Dat geven we vervolgens door. Bij de normering wordt daar soms rekening mee gehouden.”

 

Naast duizenden klachten over de inhoud, kreeg het LAKS ook duizenden telefoontjes en mails over andere problemen waar scholieren tegenaan liepen, zoals geluidsoverlast. Van de Wiel en haar collega’s kregen meldingen over heipalen die pal naast de examenruimte in de grond werden geslagen en andere luidruchtige bouwwerkzaamheden. “Door coronamaatregelen weken veel scholen uit naar andere locaties.” Daarbij ontbrak soms het overzicht. “Scholen weten vaak wel waar in hun eigen omgeving wordt gebouwd, maar dat geldt niet altijd voor deze uitwijklocaties.”

 

Voor de leerlingen van een school was het wel erg afzien. Zij legden de examens af in een ruimte in een skihal. “Daar werd het niet warmer dan 12 graden’’, zegt Van de Wiel. “Niet fijn als je je wilt concentreren. De leerlingen zaten noodgedwongen in winterjassen.” Na meerdere klachten van leerlingen nam het LAKS contact op met de school. “Samen hebben we gezocht naar een oplossing. Na ons telefoontje mochten de leerlingen handschoenen en dekens meenemen zodat ze toch nog enigszins warm hun examens konden maken.”

 

In totaal kwamen dit jaar bijna 225.000 klachten binnen op de website en klachtenlijn van het LAKS. Dat zijn meer klachten dan eindexamenkandidaten (197.218, CvTE). Een record. “Het vorige record kwam uit 2016. Toen kregen we 204.000 klachten”, zegt Van de Wiel. Sindsdien daalde het aantal juist. In 2019 kwamen nog 170.000 meldingen binnen. Corona speelt zeker een rol bij het record. “Wij denken dat scholieren door corona toch een achterstand hebben opgelopen en zijn geschrokken door het niveau van de examens.” 

 

Ook de nieuwe coronaregels speelden mee. Zo mochten scholieren dit jaar een extra vak herkansen (twee in plaats van een), een vak (geen kernvak) wegstrepen en werden de examens en herkansingen gespreid over een langere periode. Die nieuwe regels leverde bij sommige scholen onduidelijkheid op. “Van sommige scholen mochten leerlingen het vak pas wegstrepen na de herkansing. Dat klopt niet.” Ook daarover nam het LAKS contact op met verschillende scholen. “Dat is niet de bedoeling’, zeiden we dan. ‘Kennen jullie de regels?” De eerste paar keer is het best lastig om een school terecht te wijzen, zegt Van de Wiel. “Maar later vond ik het wel leuk. Meestal kregen we goede reacties. Scholen nemen ons serieus.”

 

Door corona ging het centraal eindexamen vorig jaar niet door. Bijna 99 procent van de leerlingen kreeg toen een diploma. Andere jaren schommelt het slagingspercentage rond de 92 procent. De slagingspercentages van 2021 zijn nog niet bekend, maar de coördinator van de klachtenlijn verwacht, ondanks corona en de vele klachten, dat de resultaten goed zullen zijn. “Vooral die wegstreep-regel vinden veel scholieren fijn.” 

 

De extra herkansing en het wegstrepen leveren scholieren natuurlijk een voordeeltje op. Maar bang voor een ‘corona-diploma’ is Van de Wiel niet. “Zelf deed ik vorig jaar examen havo, toen dat door corona niet doorging.” Destijds was ze inderdaad bang dat haar diploma daardoor minder waard zou zijn. “Maar de minister (Arie Slob, onderwijs) heeft ons gerustgesteld. Hij benadrukte dat we een volwaardig diploma hebben en gewoon overal terecht kunnen voor een vervolgopleiding. Dat geldt nu natuurlijk ook.” Een toekomstige werkgever zal bovendien eerder kijken naar diploma’s die ze in de toekomst nog zal halen. “Mijn bachelor of master wordt belangrijker dan mijn middelbare schooldiploma.” 

 

Een diploma in je schoot geworpen krijgen, kent ook nadelen. “We misten de afsluiting van de middelbare school. Normaal gesproken leer je samen, ervaar je stress, maar heb je daarna ook de ontlading met z’n allen. Ga je op reis en sluit je de periode samen af. Het is een gemis dat wij dat niet hadden.” Volgend jaar begint Van de Wiel aan 6-vwo en zal zij waarschijnlijk alsnog eindexamen doen.