“Leerlingen vinden het een gek idee dat je één vak helemaal kunt laten zitten”

Michelle van Dijk geeft Nederlands aan bovenbouw havo en vwo op het Lyceum Schravenlant in Schiedam. Ze is mentor van 5 havo.

“Ik ben blij dat de centrale eindexamens dit jaar gewoon doorgaan. Een objectief landelijk meetmoment is belangrijk. Zodat je de prestaties van leerlingen van verschillende scholen kunt vergelijken. En vervolgopleidingen ergens op kunnen bouwen. Schoolexamens zijn toch schoolafhankelijk. De afgelopen jaren hadden een hoop scholen hun PTA’s niet op orde, bleek uit onderzoek van de Onderwijsinspectie.

Extra onvoldoende nodig?

Wel vraag ik me af of het wegstrepen van die extra onvoldoende nodig was geweest. Dat cijfer hoeft ook niet meegeteld te worden voor het gemiddelde. Dat vind ik best bijzonder. Volgens mij geven de extra herkansing en het extra tijdvak al veel ruimte. Wat mij betreft had de overheid ook voor een iets minder heftige versoepeling kunnen gaan.

Ik heb de versoepelingen uitgebreid besproken met mijn mentorklas. Leerlingen vinden het een gek idee dat ze één vak helemaal kunnen laten zitten. Een leerling van me hield zijn mondeling over dit onderwerp. Hij verwoordde het heel treffend: “Als je een Natuur en Gezondheid profiel volgt, kun je dus slagen met een zware onvoldoende voor biologie. En gewoon een vervolgopleiding in die richting doen. Dat is toch vreemd?”

Strategische keuzes

Ik heb mijn leerlingen ook gevraagd of ze nu al strategische keuzes maken. Studeren ze bijvoorbeeld minder hard voor het vak dat ze toch wegstrepen? Niemand geeft aan dat te doen. Ze vinden dat te risicovol. Je weet nooit welk vak meevalt op het centraal examen. En welk vak toch lastiger is dan je had verwacht.

Tegelijkertijd vinden leerlingen het een fijn idee dat ze meer kans hebben om te slagen. En dat ze hun examens kunnen verdelen over twee tijdvakken, mocht dat nodig zijn. Ik druk ze wel op het hart zich vooral te richten op het eerste tijdvak. Stel dat ze een deel van hun examens doorschuiven naar het tweede tijdvak, omdat ze meer voorbereidingstijd willen. En dan ineens ziek worden of in quarantaine moeten. Dat zou zonde zijn. 

Meer tijd geeft rust

Het extra tijdvak vind ik goed bedacht. Bij ons op school merken we nu al dat veel leerlingen corona hebben of in quarantaine zitten. Hun schoolexamens moeten ze op een ander moment inhalen. Gelukkig is daar in april nog tijd voor.

Je hoort weleens dat deze versoepelingen de norm zouden verlagen. En dat dit aan leerlingen blijft kleven. Daar ben ik niet zo bang voor. De leerlingen die dit jaar slagen, hebben alsnog hard gewerkt. Misschien is het juist wel extra goed van deze eindexamenkandidaten als ze slagen. Een knappe prestatie, in een hectisch jaar vol thuisonderwijs.”

“Als het aan mij lag, waren de eindexamens dit jaar niet doorgegaan”

Jasper Diekema geeft maatschappijleer aan 3 vmbo, op het Stanislascollege in Delft. Daarnaast is hij examensecretaris, MT-lid en teamleider in de onderbouw.

“Het moet wel heel raar lopen als veel leerlingen dit jaar nog zakken, met alle versoepelingen. Zeker op vmbo basis of kader. Daar geldt namelijk ook nog de versoepeling dat beroepsgerichte profielvakken niet centraal worden getoetst. Die worden alleen afgesloten met een schoolexamen. Dit jaar hebben vmbo basis en kader-leerlingen dus maar vier theorievakken op het centraal examen. Daarvan mogen ze ook nog een extra onvoldoende wegstrepen.

Ongelijke situaties op scholen

Als het aan mij lag, had ik de centrale eindexamens helemaal niet door laten gaan. In ieder geval voor vmbo basis of kader. Het eindexamen is echt een momentopname. Leerlingen moeten op het juiste moment pieken. Terwijl je het niveau van leerlingen al getoetst hebt met de schoolexamens. Dat vind ik een duurzamere meetmethode.

Bovendien zijn er in deze tijd ongelijke situaties op scholen, als het gaat om de voorbereiding op het centrale examen. Wij hebben bijvoorbeeld vanaf het begin een grote groep eindexamenleerlingen op school gehad. Onze school is ruim, dus dat was makkelijk te regelen. Ook waren er bij ons amper coronagevallen onder leerlingen en docenten. En we hebben al veel schoolexamens afgenomen. Dat kan niet iedere school zeggen.

Geen maatwerk

Ik denk dat een vmbo-leerling die geen eindexamen heeft gedaan, net zoveel kans van slagen heeft op het mbo als een leerling die wel eindexamen heeft gedaan. Wat dat betreft vrees ik geen niveau-achterstand. Op havo en vwo is dat misschien net wat anders. Daarom was maatwerk goed geweest, bij het bepalen van de versoepelingen.

De examendruk bij vwo-leerlingen is hoger dan bij vmbo-leerlingen, denk ik. Mijn leerlingen hadden niet wakker gelegen als het eindexamen niet door was gegaan. Ik heb ze weinig gehoord over de versoepelingen. Dat nieuws namen ze ter kennisgeving aan.

Zwaar jaar

Ik verwacht niet dat de verlaging van de norm aan deze leerlingen blijft kleven. Het niveau gaat niet per se beneden door de versoepelingen, denk ik. Maar leerlingen hebben zeker geleden onder de coronamaatregelen het afgelopen jaar. Ze hebben minder lesuren gehad en de kwaliteit van de lessen lag over het algemeen lager.

De impact van dit alles moeten we niet onderschatten. Maar als het gaat om het eindexamen, denk ik dat de impact van corona beperkt is. Als ik kijk naar mijn eigen leerlingen, verwacht ik dat bijna iedereen gewoon zal slagen.”

“Ik vraag me af of je het probleem oplost met deze versoepelingen”

Quirijn van den Berk geeft biologie op het Mondial College in Nijmegen. Hij is afdelingscoördinator in de onderbouw, maar geeft ook les aan 6 vwo.

“Ik heb een dubbel gevoel bij de versoepelingen. Aan de ene kant juich ik iedere maatregel toe die de stress bij scholieren vermindert. Toch twijfel ik of deze vorm de juiste is. Neem dat extra tijdvak. Leerlingen mogen hun examenvakken over een langere periode uitsmeren. Is dat niet gewoon een soort uitstel van executie?

Geen niveau-achterstand

Voor mijn gevoel versterken de versoepelingen van de exameneisen het idee dat leerlingen achterlopen. Terwijl dat bij mijn examenklas niet het geval is. In de scores zie ik weinig verschil met eerdere jaren. Tijdens de laatste schoolexamens zijn goede resultaten behaald. Datzelfde hoor ik van collega’s die havo 5 lesgeven. We hebben het volle lesprogramma gedraaid en alle examenstof al besproken. Nu is het vooral een kwestie van oefenen.

Gestrest, somber en moe

De mentale gezondheid van veel scholieren lijdt wel onder corona. Veel leerlingen vertellen me dat ze somber of moe zijn. Ze hebben weinig motivatie, grip en overzicht. En raken veel eerder gestrest dan voorheen.

Ik denk dat we ons dáár op moeten richten, in plaats van op een versoepeling van de norm of op extra bijlessen. Wat heeft een depressieve leerling aan nog meer bijlessen? Pak het probleem aan bij de basis. Tijdens de middelbare schoolperiode mag er meer aandacht zijn voor thema’s als veerkracht en weerbaarheid. Hoe sta je in het leven? Hoe reguleer je je emoties en energie? En hoe ga je om met tegenslag?

Doubleren is geen ramp

Begrijp me niet verkeerd, ik ben niet per definitie tegen de versoepelingen. Maar ik vraag me af of we het probleem oplossen met zo’n versoepeling. Het is belangrijk jongeren serieus te nemen. Maar dat betekent niet dat we de lat heel laag moeten leggen.

Daarnaast is blijven zitten geen ramp. Als je nog niet klaar bent voor een vervolgopleiding, dan is het voor jou misschien beter het jaar in alle rust over te doen. Zodat je het eindexamen volgend jaar wel haalt. Als je je rijexamen niet haalt, mag je de weg ook niet op. We zijn nu wat kunstmatig bezig zoveel mogelijk leerlingen te laten slagen. Dat moet het doel niet zijn. Het doel is dat leerlingen voldoende voorbereid zijn op hun vervolgopleiding.

Cadeautje

Wat ik van de uitslagen verwacht? Een enkeling zakt, de meerderheid slaagt. Net als normaal. Degenen die nu waarschijnlijk door de mand vallen, stonden er de jaren hiervoor ook al minder goed voor. Zonder corona hadden zij ook examenstress gehad. Voor hen komen de versoepelingen als een cadeautje.

Bijna al mijn leerlingen zijn blij dat het examen dit jaar gewoon doorgaat. Ze willen laten zien dat ze aan de eisen voor het diploma voldoen. Ze willen de spanning meemaken, in zo’n grote zaal. En vervolgens genieten van de vrije tijd. Het centrale examen is toch de kers op de taart.”

Door: Nationale Onderwijsgids/ Bente Schreurs