De kinderen van Galina Erkamp zijn nog nooit naar school geweest. Al hun hele leven krijgen Isis (12), Tijmen (10) en Tristan (7) thuisonderwijs. Galina’s man Peter komt uit de Verenigde Staten, waar ‘home schooling’ meer ingeburgerd is. Jaren geleden bezocht het stel Amerikaanse vrienden die hun kinderen thuis les gaven. “Ik was enorm onder de indruk van die kinderen”, blikt Galina terug. “Ze wisten veel, waren zelfstandig en gingen goed om met andere kinderen en volwassenen.”

 

Toen hun dochter vier werd, bezochten Galina en Peter een aantal scholen. Maar niets sloot aan bij hun geloofsovertuiging. “We hebben absoluut niets tegen school”, benadrukt Galina. “Maar thuisonderwijs past beter bij onze kinderen, denken we. Ze vinden de vrijheid heerlijk. Mijn dochter staat wat later op, speelt eerst een half uur piano en daarna gaan we samen aan de slag.”

 

Galina zit niet iedere dag met haar kinderen aan de keukentafel, opdrachten te maken in een schriftje. Het onderwijs dat ze geeft, is ervaringsgericht. “Je kunt ook oefenen met lezen door een brief aan oma te schrijven, of door Minecraft te spelen.” Galina en haar man volgen hun kinderen in hun interesses. 

 

Voor de lockdown ging het gezin iedere week naar een museum of een dierentuin. Ook de bibliotheek werd frequent bezocht. Haar man werkt fulltime, dus Galina’s rol in het begeleiden van haar kinderen is wat groter. “Maar mijn man denkt altijd mee.” 

 

Daarnaast zitten hun kinderen in allerlei clubjes, met andere kinderen die ook thuisonderwijs krijgen. “Met het Aardrijkskunde clubje kiezen we iedere keer een ander land uit. We koken iets van dat land, maken een quiz en leren over het landschap.” Een vriendin van Galina, die aan de TU Delft studeerde, organiseert een science club. En Galina is zelf onlangs met Shakespeare-bijeenkomsten begonnen. 

 

Thuisonderwijs geven mag niet zomaar, want in Nederland geldt een leerplicht. Vrijstelling krijg je alleen onder strikte voorwaarden. Bijvoorbeeld omdat je kind om lichamelijke of psychische redenen niet naar school kan. Of omdat je een reizend leven leidt. 

 

Een andere optie is een richtingsbezwaar, waarmee je aangeeft dat je geen school kunt vinden die bij je levensbeschouwing of geloofsovertuiging past. Dit moet je al aangeven vóórdat je kind leerplichtig is. Daarna vraag je de vrijstelling ieder jaar opnieuw aan.

 

Op thuisonderwijs is geen toezicht. Toetsen zijn niet verplicht en ouders hoeven geen schema te volgen. Galina maakt wel een plan met doelen, aan het begin van ieder jaar. Ze toetst haar kinderen door met ze te praten. Of door een quiz te maken. “Schriftelijk toetsen is vooral handig voor grote groepen leerlingen, zodat de leraar kan checken op welk niveau ze zitten. Ik zie mijn kinderen elke dag en weet precies waar ze moeite mee hebben. Als we Monopoly spelen, zie ik bijvoorbeeld dat mijn dochter het optellen van grote bedragen lastig vindt. Daar speel ik op in.” 

 

Hoe ze haar kennis zelf up-to-date houdt? “Ik groei mee met mijn kinderen. Toen ik de stelling van Pythagoras laatst wilde uitleggen, moest ik mijn geheugen ook weer even opfrissen. Als ik iets niet weet, zoek ik het op.” Galina vindt het ook voor haar kinderen belangrijker dat ze weten waar ze betrouwbare informatie kunnen vinden dan dat ze “droge feitjes in hun hoofd stampen”. 

 

Als haar kinderen op een gegeven moment Latijn willen leren, schakelt Galina daar iemand voor in. “Ik zie mezelf meer als coach dan als docent. Wat hebben mijn kinderen nodig? En hoe kan ik dat voor ze faciliteren?”

 

Ook Jouke Boerma geeft drie van haar vier kinderen thuisonderwijs. Haar twee oudste zonen, van 16 en 18, zijn uitzonderlijk hoogbegaafd. Tot zes jaar geleden gingen zij naar een democratische school. Democratisch onderwijs houdt in dat kinderen beslissen over hun eigen leren. Maar daar raakten Joukes zonen overprikkeld en leerden ze weinig. Ze kregen vrijstelling op psychische gronden. Inmiddels volgt de oudste wel een studie: Liberal Arts aan de Vrije Hogeschool in Zeist.

 

Joukes twee jongste zonen van 11 en 14 zijn geadopteerd uit China. Haar 14-jarige zoon heeft een tijdje op een gewone school gezeten, maar leert niets als hij zich niet veilig voelt. Daarnaast heeft hij een taalontwikkelingsstoornis. Joukes jongste zoon is nooit naar school geweest, op grond van richtingsbezwaar. Ook heeft hij zware faalangst. “Thuis hebben mijn kinderen meer rust en leren ze makkelijker”, aldus Jouke.  

 

Ze geeft haar kinderen veel vrijheid. “Siem leert zelfstandig, die hoef ik niet bij te sturen. Alles wat hij wil weten, zoekt hij op. Hij is professioneel boogschutter te paard en traint drie à vier dagen per week. Vaak in het buitenland, dus zijn Engels is geweldig. Ook geeft hij les.”

 

Haar twee jongste kinderen volgt Jouke in hun interesses. Daar zoeken ze samen informatie over op. Via e-learningsprogramma’s, zoals Rosetta Stone, leren haar kinderen talen of oefenen ze met rekenen. “Het is handig als ze schoolsere vraagstellingen ook snappen. Voor het geval ze later toch een mbo-opleiding willen volgen.” 

 

Joukes man werkt fulltime, maar helpt in de weekenden, als hij vrij is. Normaal gesproken sporten de kinderen veel. Jouke gelooft dat beweging belangrijk is voor de ontwikkeling van haar kinderen. Ze heeft onderwijskunde gestudeerd en een tijdje lesgegeven, en is dus bekend met onderwerpen als leren en ontwikkeling. 

 

Haar kinderen hebben genoeg sociale contacten. “Er is een thuisonderwijs community met clubjes en speelafspraken.” Al maakt corona het contact wel lastiger. Dat merkt Galina ook. Haar kinderen spreken nu een op een af met vriendjes. Of via Zoom. Musea en dierentuinen zijn dicht. “Mensen grappen weleens dat er voor ons niet zoveel verandert nu. Maar ons leven ziet er echt anders uit.”

 

Vinden de moeders het thuisonderwijs ook weleens zwaar? “Toen mijn kinderen nog heel jong waren wel”, beaamt Galina. “Inmiddels zijn ze zelfstandiger, dat maakt het makkelijker. Als ik met de ene bezig ben, leest de ander bijvoorbeeld een boek.” Maar ook haar kinderen hebben hun dag weleens niet. “Op zo’n moment geef ik ze even de ruimte. Ik luister naar hun gevoelens en neem ze serieus.”

 

Jouke merkt weleens dat haar kinderen niet mee kunnen praten met vriendjes. Zo zit een van haar zoons op badminton. Daar hebben zijn vriendjes het weleens over “die stomme leraar van Frans”. En die kent Joukes zoon natuurlijk niet. 

 

Daar staat tegenover dat haar kinderen veel vrijheid ervaren. “Ik wil mijn kinderen niet opleggen wat ze moeten leren, maar ze volgen in hun behoeften”, aldus Jouke. Ook fijn: ze hoeft niet meer aan docenten uit te leggen hoe haar kinderen ‘werken’. Bovendien kunnen haar kinderen wat langer kind zijn. “Mijn zoon van 11 loopt de hele dag met knuffels rond. Dat zou op de middelbare school niet kunnen.”

 

Ook Galina ervaart de vrijheid van thuisonderwijs als een groot voordeel. Daarnaast vindt ze het bijzonder om het hele leerproces mee te maken. “Ik ben overal bij geweest, heb niets gemist.” Voor haar kinderen is geen dag hetzelfde. “Hun waarom-fase is nooit overgegaan. Toen het Capitool in de VS bestormd werd, vroegen ze daar alles over.” 

 

Het thuisonderwijs dat Galina en Jouke geven, is wat anders dan het thuisonderwijs dat veel ouders nu noodgedwongen geven. “Technisch gezien is dat afstandsonderwijs”, stelt Galina. “Ouders volgen de lijn van de school, die een schema maakt en voor materialen zorgt. De school is eindverantwoordelijk.”

 

Hebben de moeders nog tips voor ouders die nu thuis lesgeven? “Kijk of je een oefening ook in een spelletjesvorm kunt gieten”, noemt Galina. “Optel- en aftelsommen zijn saai om te leren, dus dat kun je doen met een kaartspel. Je legt omstebeurt twee kaarten neer. Wie de hoogste punten heeft, wint.” 

 

Verder adviseert ze om je eigen schema te bepalen. “Thuisonderwijs hoeft niet stipt om 8.30 uur te beginnen. Misschien komt de energie ’s avonds pas, gebruik dat. En ga veel naar buiten.” Nog een tip: een moeilijk boek leest je kind makkelijker met een dekentje op de bank en wat lekkers erbij. En als het niet gaat, leg het schoolwerk dan even weg. 

 

Geef je je kinderen permanent thuisonderwijs? Neem dan de tijd, adviseert Jouke. “Laat je niet gek maken door de meningen van anderen. Ook al duurt het soms wat langer voordat je kinderen iets begrijpen, ze komen er echt wel.” En, misschien wel de belangrijkste tip: “Vergeet niet ervan te genieten. Ook al is het soms zwaar. Ik vind het heerlijk dat ik mijn kinderen de hele dag om me heen heb.”