Veel scholieren zullen opgelucht zijn dat de examens achter de rug zijn. Is het LAKS ook blij dat het klaar is?
“De eindexamenperiode is voor ons ontzettend druk. Wekenlang zijn wij een soort zenuwcentrum geweest waar heel veel telefoontjes binnen kwamen. Voor mij persoonlijk zijn het ook lange dagen geweest. Vaak begon ik ’s ochtends om half 7 en eindigde om 12 uur ’s nachts. Na drie weken intensief werken is het wel weer mooi geweest, maar het was wel een hele mooie periode.”

Hoe zien deze weken er voor het LAKS uit?
“Normaal gesproken werken er meerdere beleidsmedewerkers op ons kantoor samen met een bestuur van zes mensen. Ik ben zelf ook bestuurslid en de eindexamenklachtenlijn is het project van mij. Samen met een beleidsmedewerker was ik er verantwoordelijk voor. Iedere dag stuurden wij een team van acht bellers aan. Dat waren scholieren die vrijwillig ons kwamen ondersteunen. Iedere dag schoten er weer andere personen ons te hulp op de belvloer. Over het algemeen kwamen de bellers rond half 11 binnen en dan gaven wij ze een instructie. Daarna zaten ze zo’n zeven uur aan de telefoon.”

Dit jaar zijn er, net als vorig jaar, records verbroken. Het eindexamen vwo pakte al het record met 22.000 klachten, maar even later was het examen havo Engels de grote boosdoener met meer dan 26.000 klachten. Hoe verklaar jij de toenemende stroom aan klachten?
“Aan het begin van deze examenperiode hadden we ingezet op 120.000 klachten. Na een week waren we hier al overheen en na afloop van de laatste dag stond de teller op meer dan 200.000 klachten. We waren anderhalve week bezig toen het record totale klachten al werd verbroken. Maar eigenlijk zijn we blij met hoe het gegaan is. Dat komt omdat bepaalde klachten, die we ieder jaar weer zien terugkomen, duidelijk zijn afgenomen. Het gaat om een drietal typen klachten. Ten eerste kwam het in het verleden veel voor dat scholen vergaten het erratum voor te lezen of uit te delen voor het examen. Daarin wordt bijvoorbeeld een fout in het examen gecorrigeerd. Wanneer scholen dit niet doen, kan het verstrekkende gevolgen hebben. In sommige gevallen kan zelfs het hele examen worden afgekeurd. Ten tweede verzuimden scholen wel eens om te denken aan geluidsoverlast in de buurt. Via de gemeenten kan geregeld worden dat de groendienst even wat later komt, of dat er geen bouwwerkzaamheden in de buurt zijn. Op deze manier voorkom je als school dat leerlingen tijdens het examen last hebben van lawaai. Ten slotte hebben wij er dit schooljaar op gehamerd dat scholieren ook zelf in de syllabus moeten kijken. Daarin staat namelijk alle examenstof. We kregen in het verleden namelijk veel klachten over vragen die niet tot de examenstof zouden behoren, maar die dat wel waren. We gaan ervan uit dat docenten zelf hun lessen inrichten op basis van wat er in de syllabus staat, maar het kan geen kwaad om er als leerling zelf ook in te kijken. Wanneer scholieren dat doen, dan weten ze zeker dat ze goed voorbereid zijn op het examen.”

Als deze typen klachten zijn gedaald, dan moet er ergens anders iets explosief zijn gestegen. Klopt dat?
“Ja. Voorheen was het zo dat de vmbo’ers het minste klagen. Havisten klagen wat meer en vwo’ers doen dat het meeste. Maar dit jaar zien we een verschuiving. De havisten hebben 35.000 keer vaker geklaagd dan de vwo’ers. Bijna de helft van het totale aantal klachten kwam van de havisten. Wat dus vooral heeft meegespeeld is dat ieder niveau ons goed heeft weten te vinden.”

Hoe kan dat? Ik zag bijvoorbeeld dat de mobiele site toegankelijker is. Is dat een verklaring?
“Dit jaar past de website van het LAKS ook zijn scherm aan op de mobiele telefoon. Dat heeft zeker geholpen bij de vmbo’ers en havisten. Vwo’ers zijn, een beetje generaliserend gezegd, goed gebekt en als zij het ergens niet mee eens zijn dan zoeken zij ons wel op. Voor havisten en vmbo’ers is die drempel wat hoger. Al die barrières hebben we weggenomen en nu kunnen ook de vmbo’ers en havisten hun klacht makkelijk kwijt. Op die manier krijgen we een goed en volledig beeld.”

Heb je het gevoel dat scholieren zoveel mogelijk willen klagen zodat de normeringsterm, die wordt gebruikt bij het berekenen van de eindcijfers, wordt verhoogd?
“Dat misverstand wil ik graag uit de wereld helpen. Heel veel leerlingen denken dat veel klagen hun cijfer kan verhogen, maar dat is niet het geval. Wat wel invloed heeft op het eindcijfer zijn concrete klachten over bijvoorbeeld het antwoordmodel. Voor mijn opvolger is er een grote uitdaging weggelegd. Hij of zij moet leerlingen duidelijk maken dat ze zo specifiek mogelijk moeten klagen. Dus dat ze niet alleen maar ‘het is te lang’ of ‘het is te moeilijk’ moeten opgeven als klacht. We registreren deze klachten wel en bij het College voor Toetsen en Examens (CvTE) geven we ook wel aan als er over een bepaald examen veel klachten zijn, maar het heeft geen directe invloed op de N-term.”

Welke vakken sprongen er het meeste uit qua klachten?
“Ieder jaar weer krijgt het vwo-examen Nederlands de meeste klachten. Dit jaar was dat examen heel even het examen met de meeste klachten ooit. Maar dat record stond nog week en toen ging havo Engels er overheen met 26.258 klachten. Opvallend is dat een havo-examen individueel het examen is waar het meeste over geklaagd is. Ook havo geschiedenis viel enorm op.
Ieder jaar is het examen Nederlands een heikel punt. We horen dat het examen Nederlands heel erg wiskundig is. Het is meer tekstanalyse dan tekstbegrip. Leerlingen moeten alles in schema’s zetten en verbanden leggen. Het begrijpen van een tekst is heel erg een ondergeschoven kindje. We kaarten bij staatssecretaris Sander Dekker van Onderwijs en het CvTE dit probleem aan.”

Wat viel het LAKS dit jaar nog meer op?
“We hebben dus aan leerlingen laten weten dat ze de syllabus moeten lezen. Het resultaat is dat we klachten binnenkrijgen van scholieren die aangeven dat bepaalde examenvragen niet tot de examenstof behoorden, omdat het niet in de syllabus stond. Daar word ik heel blij van, want dat betekent dat de leerlingen goed in de syllabus hebben gekeken en dat is wat we graag wilden. Dat zijn inhoudelijke klachten waar we echt wat mee kunnen.”

Wat is de invloed die het LAKS kan uitoefenen?
“De klachten over de inhoud van de vragen geven we door het aan het CvTE. Wij zijn de organisatie die dat namens de leerlingen doet. Dat kan eventueel leiden tot een aanvulling op het antwoordmodel. Ook kunnen we contact opnemen met een school als er organisatorische zaken fout zijn gegaan. Of we geven bepaalde zaken door aan de onderwijsinspectie. Op zulke zaken hebben we het meeste invloed. Daarnaast hebben we nog een indirecte invloed op de N-term als we met het CvTE in gesprek gaan.
Alle klachten en vragen zijn inmiddels kritisch bekeken en beoordeeld. Er is dagelijks contact geweest met het CvTE om de klachten te bespreken. Een aantal daarvan is gegrond verklaard en heeft er mede toe geleid dat er tot nu toe liefst 26 aanvullingen op de correctievoorschriften zijn gepubliceerd. Komende tijd blijft het LAKS in gesprek met Cito en het CvTE over de klachten. Deze instanties bepalen de norm van de examens. De definitieve normeringen worden op 16 juni bekend gemaakt. Dan krijgen eindexamenkandidaten te horen of ze geslaagd zijn."

© Nationale Onderwijsgids / Frank Molema